Day Poets

จะ ‘แจกเงิน’ สักที หลักการควรเป็นอย่างไร ต้อง ‘วิกฤต’ แค่ไหน ประชาชนเดือดร้อนเพียงใดจึงต้องใช้วิธีนี้ ย้อนกลับไปยังต้นทางของนโยบายประชานิยม นโยบาย ‘เงินผัน’ เมื่อปี 2518 ในรัฐบาล หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช ที่เปลี่ยนระบบงบประมาณใหม่ ให้โอนตรงไปยัง ‘สภาตำบล’ จ้างงานคนในท้องถิ่น เพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจและนโยบาย ‘กองทุนหมู่บ้าน’ หมู่บ้านละ 1 ล้านบาท ในรัฐบาล ทักษิณ ชินวัตร เมื่อปี 2544 ที่พยายามพลิกหัว-กลับหาง ระบบงบประมาณอีกครั้งด้วยการ ‘จ่ายตรง’ และกลายเป็นหนึ่งในตราสินค้าของทักษิณและ ‘พรรคทักษิณ’ มาตลอด 2 ทศวรรษ ก่อนที่ ‘ดิจิทัลวอลเล็ต’ จะเริ่มจ่ายสัปดาห์หน้า b-holder ชวนศึกษาประวัติศาสตร์ของการแจกเงิน จ่ายเงิน และความพยายามปรับระบบงบประมาณที่กลายเป็น ‘ตำนาน’ อันลือลั่น

วิธีคิดและวิธีพัฒนาชุดสิทธิประโยชน์ ในระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้ามีที่มาอย่างไร กว่าจะเป็นชุดสิทธิประโยชน์ ต้องผ่านขั้นตอนอะไรบ้าง และอนาคตของระบบสิทธิประโยชน์ในระบบ 30 บาทรักษาทุกโรค มีอะไรที่น่าสนใจบ้าง Care Theory EP นี้ ขอนำเสนอทฤษฎีว่าด้วย ‘ชุดสิทธิประโยชน์‘ สนทนากับ รศ.ดร.วรรณฤดี อิสรานุวัฒน์ชัย หัวหน้าโครงการและนักวิจัยอาวุโสของโครงการประเมินเทคโนโลยีและนโยบายด้านสุขภาพ (HITAP) หน่วยงานวิจัยที่มีส่วนช่วยเติมเต็มให้ระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าสมบูรณ์แบบ เป็นประโยชน์กับประชาชนชาวไทยได้มากที่สุด

เคยคิดไหมว่า ช่วงชีวิตในห้วงเวลาที่ต้อง ‘พึ่งพิง’ ผู้อื่น เราจะอยู่กันที่ไหน ผู้ป่วยระยะประคับประคองในบ้านเรา มี ‘ทางเลือก’ อะไรบ้าง Care Theory พาไปรู้จัก ‘สถานชีวาภิบาล’ ในระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ กับ รศ.ภญ.ดร.ยุพดี ศิริสินสุข รองเลขาธิการสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ว่ามีบทบาทดูแลผู้ป่วยระยะประคับประคองอย่างไร และระบบบัตรทองมีส่วนสำคัญอย่างไรกับการสร้าง-ขยายเครือข่ายสถานชีวาภิบาล

คุยกับ ผศ.ดร.นพ.สัมฤทธิ์ ศรีธํารงสวัสดิ์ อาจารย์ภาคเวชศาสตร์ชุมชน คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล ในฐานะหัวหน้าโครงการวิจัยการกำกับ ติดตาม และประเมินนโยบายบัตรประชาชนใบเดียวรักษาได้ทุกที่ของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.)

จะดีเพียงใด หากระบบ Artificial Intelligence (AI) สามารถช่วย ‘คัดกรอง‘ อาการป่วยเบื้องต้นได้? จะดีแค่ไหน หาก ’ตำราตรวจรักษาโรคทั่วไป‘ ถูกใช้ทำงานพร้อมกับระบบ AU Machine Learning ที่พัฒนาโดย Microsoft Care Theory สนทนากับ ทันตแพทย์ อรรถพร ลิ้มปัญญาเลิศ รองเลขาธิการสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) ถึงภารกิจพลิกโลกร่วมกับ Microsoft และระบบ Open AI พัฒนาระบบ ‘ป้องกัน-ดูแลสุขภาพ’ เบื้องต้นกับ ChatGPT ที่อาจพลิกโฉมระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าไปอีกขั้นหนึ่ง

เคยรู้กันหรือไม่ว่าบรรดา ‘เหล่าทัพ’ ไม่ว่าจะกองทัพบก กองทัพเรือ กองทัพอากาศ ต่างก็มี ‘ธุรกิจ’ เป็นของตัวเอง กองทัพบกมีธุรกิจทีวี มีบ่อน้ำมัน กองทัพเรือจัดการไฟฟ้าในพื้นที่อำเภอสัตหีบ จังหวัดชลบุรีได้ ขณะที่กองทัพอากาศก็มี ‘สนามกอล์ฟ’ อยู่หลายแห่ง โดยที่ไม่มีใครล่วงรู้ว่า รายได้ ดอกผลจากธุรกิจเหล่านี้มีเท่าไรและอยู่ในกระเป๋าใคร นั่นหมายความว่า ในนามของความรักชาติมี ‘หลุมดำ’ อีกมาก ที่อยู่ภายใต้การบริหารงานของกองทัพบก กองทัพเรือ และกองทัพอากาศ b-holder สัปดาห์นี้ ชวน เบญจา แสงจันทร์ ส.ส.แบบบัญชีรายชื่อ พรรคก้าวไกล ในฐานะคณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณาศึกษาแนวทางการถ่ายโอนธุรกิจของกองทัพไปอยู่ในความดูแลของหน่วยงานอื่น ชำแหละธุรกิจที่อยู่ภายใต้อาณัติของเหล่าทัพต่างๆ และหาคำตอบว่า ในที่สุดจะสามารถโอนย้ายธุรกิจเหล่านี้ไปอยู่ในมือของ ‘ผู้เชี่ยวชาญ’ ได้จริงหรือไม่ หรือจะต้องอยู่กับกองทัพตลอดไป

’30 บาทรักษาทุกที่ ด้วยบัตรประชาชนใบเดียว’ ถือเป็นหนึ่งในนโยบาย ‘เรือธง’ ของรัฐบาล ในการเปลี่ยนระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า ต่อไปนี้ด้วยบัตรประชาชนเพียงใบเดียว ก็สามารถเดินเข้าสู่ ‘หน่วยบริการนวัตกรรมในระบบบัตรทอง’ เพื่อเข้ารับบริการตามสิทธิประโยชน์บัตรทองได้ทันที ไม่จำเป็นต้องเดินไปยังโรงพยาบาล ไม่จำเป็นต้องรอคิวรักษายาวนาน เป็นการเปลี่ยนระบบไปสู่การรักษาทุกที่ ตั้งแต่ร้านขายยาใกล้บ้าน คลินิก โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล และหากต้องรักษาโรคซับซ้อน ก็สามารถเข้ารับการรักษาพยาบาลในโรงพยาบาลตามระบบได้ เป็นความก้าวหน้าในขวบปีที่ 22 ของระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า และหากลากเส้นต่อจุดสำเร็จ ระบบบัตรทองจะกลายเป็นระบบที่พร้อมโอบรับคนไทย ภายใต้ระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าทุกคนให้ได้รับบริการอย่างไร้รอยต่อ ไม่ต้องรอนาน เริ่มได้ตั้งแต่การคัดกรองอาการป่วยเบื้องต้น ไปจนถึงสามารถเข้าถึงระบบการรักษาได้ตั้งแต่เนิ่นๆ Care Theory ทฤษฎีบัตรทอง EP1 ชวน นายแพทย์จเด็จ ธรรมธัชอารี เลขาธิการสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) พูดถึงทฤษฎีว่าด้วย ’30 บาทรักษาทุกที่ ด้วยบัตรประชาชนใบเดียว’ และหน่วยบริการนวัตกรรมในระบบหลักประกันสุข

ประวัติศาสตร์ของ ‘ถังแดง’ ในพื้นที่ภาคใต้เป็นประวัติศาสตร์อันเจ็บปวด ประชาชนจำนวนมากที่เห็นต่างกับรัฐ ถูก ‘ทหาร’ จัดการด้วยการ ‘ถีบลงเขา เผาลงถังแดง’ จนเป็นเรื่องปกติ และจนถึงวันนี้ แม้จะรู้ว่ามีผู้เสียชีวิต-ผู้สูญหายหลายร้อยคน แต่ก็ไม่มีใครต้องรับผิดแม้แต่คนเดียว b-holder ชวนย้อนเวลากลับไปฟังประวัติศาสตร์ยุคสงครามเย็น ที่จนถึงวันนี้ก็ยังคงไม่ได้รับการสะสาง คงเหลือเพียงประวัติศาสตร์บาดแผลที่อยํ่ในใจญาติพี่น้องผู้ได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์ ไม่มีวันลบเลือน

เส้นทางของ วิษณุ เครืองาม เป็นเส้นทางอันโลดโผน 33 ปี กับนายกฯ 10 คน สร้างปรากฏการณ์ ความสำเร็จ และความล้มเหลวไว้มาก คำถามก็คือสิ่งที่ ‘วิษณุ’ ฝากไว้กับการเมืองไทยในวันนี้คืออะไร และเพราะเหตุใด วิษณุถึงยัง ‘จำเป็น’ กับการเมืองไทย b-holder ชวนย้อนฟังเส้นทางของ ‘เนติบริกร’ นับตั้งแต่ยังเป็นดอกเตอร์หนุ่มช่วยงาน ธานินทร์ กรัยวิเชียร วันที่ตัดสินใจลาออกจากเลขาธิการคณะรัฐมนตรี เป็นรองนายกรัฐมนตรีในรัฐบาล ทักษิณ ชินวัตร ยุค ‘ลงเรือแป๊ะ’ กับพลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา จนถึงวันที่ต้องกลับมาร่วมงานกับ เศรษฐา ทวีสิน ว่านัยและความหมายของนักกฎหมายมือหนึ่งคนนี้คืออะไร

สถานการณ์ในพม่าพลิกกลับอีกตลบ เมื่อ หม่อง ชิต ตู่ หรือ ซอว์ ชิต ตู่ (Saw-Chit-Thu) ผู้นำกองกำลังแห่งชาติกะเหรี่ยง (Karen National Army: KNA) เกิด ‘เปลี่ยนข้าง’ แปรพักตร์ ย้ายข้ามไปอยู่กับกองทัพพม่า ทั้งที่สู้กับ KNA มายาวนาน และทำให้สถานการณ์ในเมืองเมียวดี ตรงข้ามชายแดนแม่สอด ที่ตอนแรกดูเหมือนฝั่งกะเหรี่ยงจะ ‘มีชัย’ กลับกลายเป็นเพลี่ยงพล้ำ ต้องล่าถอยกลับไปในประเทศอีกครั้ง b-holder ชวน สุณัย ผาสุข ที่ปรึกษา Human Rights Watch ประจำประเทศไทย ประเมิน ‘ราคา’ ของดีลข้ามขั้วของ หม่อง ชิต ตู่ ก่อนมองอนาคตของสงครามกลางเมืองในพม่า และหาคำตอบว่าทำไมสุณัยถึงได้มองว่า ไม่มี ‘ฉากทัศน์’ ที่ดีที่สุด สำหรับสถานการณ์ในพม่า

ว่ากันตามจริง ‘คณะราษฎร’ ไม่ใช่ ‘ฮีโร่’ ทั้งขั้นตอนการเปลี่ยนแปลงการปกครอง และการรักษาอำนาจหลังจากนั้น พวกเขามีข้อผิดพลาดมากมาย ทำให้ฝ่ายตรงข้ามใช้คำว่า ‘ชิงสุกก่อนห่าม’ ได้เต็มรูปแบบ และด้วยข้อผิดพลาดจึงทำให้พวกเขาเสียอำนาจอย่างสิ้นเชิง หลัง ‘ฝ่ายเจ้า’ โต้กลับในการรัฐประหารปี 2490 b-holder ชวนดูความขัดแย้งภายในของคณะราษฎร ทั้งปฐมเหตุที่ทำให้บรรดา ‘ผู้ก่อการ’ แตกคอ และการข้ามขั้วไปอีกฝ่าย เพื่อพิเคราะห์ว่าเหตุใดการปฏิวัติสยามถึงไม่สัมฤทธิ์ผลอย่างที่ใจของผู้ก่อการวาดไว้

การกลับมาของ จักรภพ เพ็ญแข สั่นสะเทือนการเมืองไทย หลายปีที่ผ่านมาหลายคนไม่นึกว่า เขาจะกลับมาได้ และหากกลับมาได้ ก็คงเป็นชื่อสุดท้ายในภาวะบ้านเมืองปกติ การกลับมาของจักรภพ ท่ามกลางจังหวะก้าวของ ทักษิณ ชินวัตร ที่คืบคลานออกมาเรื่อยๆ ยิ่งทำให้หลายคนตั้งคำถามถึง ‘ดีลพิเศษ’ บางอย่าง ว่าด้วยฝ่ายอนุรักษนิยมและพรรคเพื่อไทย จับมือกันเพื่อคว่ำ ‘พรรคก้าวไกล’ โดยมีจักรภพเป็นหนึ่งในวงจรนั้น b-holder สัปดาห์นี้ นั่งคุยกับ จักรภพ เพ็ญแข ย้อนอดีตไปตั้งแต่การเคลื่อนไหวของคนเสื้อแดง ถามเขาว่าการกลับมาถือเป็น ‘ความล้มเหลว’ หรือไม่ ขณะเดียวกัน เขาคิดอย่างไรที่หลายคนตั้งสถานะเขาว่า เป็น ‘นายแบก’ พรรคเพื่อไทยคนใหม่ แล้วสภาพการเมืองแบบนี้ คนที่ต่อสู้มายาวนานแบบจักรภพ มี ‘ความหวัง’ อะไรเหลืออยู่บ้างไห

b-holder Podcast สนทนากับ อังคณา นีละไพจิตร ภรรยาของทนายสมชาย ย้อนอดีตกลับไปถึงวันที่ทนายสมชายหายตัว สำรวจ ‘ความไม่ปกติ’ ของกระบวนการยุติธรรมไทย เมื่อเจ้าหน้าที่รัฐเข้าไปพัวพันกับการอุ้มหาย มองไปถึงอนาคตของการ ‘ซ้อมทรมาน’ และอุ้มหาย รวมถึงการคืน ‘สมชาย’ ให้กับครอบครัว

b-holder ร่วมย้อนอดีตไปหาคำตอบว่า ที่จริงแล้วดีกรีความเป็น ‘นักประชาธิปไตย’ ของ ทักษิณ ชินวัตร นั้นเข้มข้นขนาดไหน อะไรที่ประกอบสร้างให้ภาพ ‘ประชาธิปไตย’ ติดกับแบรนด์ของเขา แล้วจนถึงวันนี้ยังคงเหลือความเป็น ‘นักประชาธิปไตย’ อยู่หรือไม่

3 ปีผ่านไป หลังรัฐประหารที่มีข้ออ้างว่าด้วยเรื่อง ‘รักษาความสงบ’ และขจัด ‘คอร์รัปชัน’ สถานการณ์ในเมียนมายังคุกรุ่น . กองกำลังของกลุ่มชาติพันธุ์รวมตัวกันสู้รัฐบาลทหารของ พลเอกอาวุโส มิน อ่อง หล่าย (Min aung hlaing) จนยิบตา หลายพื้นที่กองกำลังเหล่านี้เอาชนะกองทัพของรัฐบาลได้ และแม้รัฐส่วนกลางจะใช้อาวุธหนักจัดการเพียงใด ก็ไม่สู้การต่อสู้แบบ ‘กองโจร’ ที่มีเบื้องหลังอันสลับซับซ้อน และมีทั้งยุทธวิธี-ยุทโธปกรณ์ไม่แพ้กองทัพ คำถามก็คือ 3 ปีที่ผ่านมา รัฐบาลทหารพม่าผิดพลาดตรงไหน คำถามก็คือทำไมสมรภูมิสำคัญหลายแห่ง ฝั่งกองกำลังชาติพันธุ์กลับมียุทธวิธีที่เหนือกว่า แล้วเพราะเหตุใด อดีตเมืองหลวงอย่าง ‘มัณฑะเลย์’ ถึงเป็นจุดยุทธศาสตร์สำคัญที่ต่างฝ่ายต่างก็จะชิงชัย ยึดเป็นชัยภูมิสำคัญให้จงได้ พร้อมคำถามที่สำคัญที่สุด ผลลัพธ์สุดท้ายของการห้ำหั่นกันระหว่างทั้งสองฝ่ายจะนำไปสู่อะไร b-holder EP43 สนทนากับ ดุลยภาค ปรีชารัชช จากสถาบันเอเชียตะวันออกศึกษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เพื่อร่วมกันหาเบื้องหลัง ถอดสมการอันซับซ้อนเหล่านี้ และวิเคราะห์ความเป็นไปได้ที่จะเกิดขึ้นในอนาคต

ในความเป็นจริง พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงดำรงสถานะอย่างยากลำบาก ช่วงเวลาแห่งการครองราชย์ 7 ปี เต็มไปด้วยสถานการณ์แห่งความท้าทาย ไม่ว่าจะเป็นช่วงเวลาเศรษฐกิจตกต่ำ หรือปัญหาภายในพระบรมวงศานุวงศ์อันยุ่งเหยิง แน่นอนว่า ปัญหาทั้งหมดเป็นปฐมเหตุแห่งการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475 ทำให้ในหลวงรัชกาลที่ 7 เป็นพระมหากษัตริย์ในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์พระองค์สุดท้าย คำถามก็คือในห้วงเวลาอันปั่นป่วน มีเหตุการณ์อะไรเกิดขึ้นบ้าง สถานการณ์ ‘ระหว่างบรรทัด’ ส่งผลอย่างไรต่อสถานะของในหลวงรัชกาลที่ 7 และในสถานการณ์อันยากลำบาก ‘กษัตริย์นักประชาธิปไตย’ จัดการเรื่องเหล่านี้อย่างไร หากมองย้อนกลับไป ในหลวงรัชกาลที่ 7 อาจเป็นพระมหากษัตริย์ที่ ‘น่าสงสาร’ ที่สุดในราชวงศ์จักรี

พาย้อนกลับไปดูพัฒนาการทุนไทยยุคจอมพลสฤษดิ์ ว่าพวกเขาเริ่มร่ำรวยขึ้นได้อย่างไร และบรรยากาศการเมืองแบบใดที่ทำให้คนเหล่านี้สามารถร่ำรวย สร้างทรัพย์ศฤงคารได้ในห้วงเวลาการ ‘พัฒนา’ ประเทศ

ถึงวันนี้ ‘Soft Power’ วลีสั้นๆ ที่โจเซฟ ไนลส์ (Joseph Nyles) คิดขึ้นเมื่อหลายทศวรรษก่อน กลายเป็นวลีที่ถูกใช้อย่างแพร่หลาย หลายคนวิจารณ์ว่าไม่ตรงกับความหมายดั้งเดิม ขณะที่หลายคนวิจารณ์ว่า วลีนี้ถูกใช้เกลื่อนกลาดเกินไป และยุคนี้ อะไรก็ดูจะเข้าทาง Soft Power หมด เพราะหัวหน้าพรรคเพื่อไทยคนใหม่อย่าง แพทองธาร ชินวัตร เกิดสนใจเรื่องนี้! แต่เอาเข้าจริงแล้ว Soft Power ในมุมมองของรัฐบาลนี้คืออะไร พรรคเพื่อไทยมีแผนจะทำอะไรบ้างกับ Soft Power แล้วบรรดาคำครหาต่างๆ เป็นต้นว่า “นโยบายนี้ ยากจะทำได้จริง” “เป็นแค่ราคาคุย แต่คนคิดกลับไม่เข้าใจความหมาย” จะถูกอธิบายอย่างไร? b-holder EP นี้ พูดคุยกับ นายแพทย์ สุรพงษ์ สืบวงศ์ลี กรรมการและเลขานุการคณะกรรมการยุทธศาสตร์ซอฟต์พาวเวอร์แห่งชาติ ถึงสารพัดข้อสงสัย และร่วมกันหาคำตอบว่าทำไม Soft Power ถึงเป็นนโยบายที่ต้องทำให้สำเร็จให้เร็วที่สุด

ปฏิเสธไม่ได้ว่าเหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 ถือเป็น ‘จุดเปลี่ยน’ สำคัญของประวัติศาสตร์ไทย เมื่อประชาชนจำนวนมากรวมใจกันล้ม จอมพล ถนอม กิตติขจร และเครือข่าย เป็นชัยชนะของประชาชนในแบบที่ไม่มีใครคาดคิดว่า ‘เผด็จการ’ ที่ดำรงตำแหน่งยืนยาวขนาดนั้น จะถูกล้มได้ง่ายเพียงนี้ ก่อนจะถึงวันที่ 14 ตุลาฯ คำถามสำคัญก็คือ อะไรคือสิ่งที่ทำให้จอมพลถนอมแข็งแกร่งได้เพียงนั้น สิ่งที่ประกอบสร้าง ‘ระบอบถนอม’ คืออะไร แล้วเพราะเหตุผลใด 14 ตุลาฯ ถึงสามารถจัดการกับจอมพลถนอมได้ราบคาบ b-holder Podcast ชวน ธำรงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต์ อาจารย์คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิต ผู้เขียนหนังสือ ‘เนื้อในระบอบถนอม’ วิเคราะห์ ‘ไส้ใน’ ของระบอบเผด็จการเมื่อ 50 ปีก่อน ว่ามีลักษณะพิเศษอะไร แล้วเพราะอะไร ระบอบทหารที่ฝังรากลึกถึงได้พ่ายต่อพลังของปวงประชาได้

การเติบโตของเกาหลีใต้ในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมาเป็นเรื่องอันอัศจรรย์ เพราะหากเทียบเคียงประวัติศาสตร์ว่าด้วย ‘การเมือง’ แล้ว เกาหลีใต้แทบจะ ‘ล้ม ลุก คลุก คลาน’ ไปพร้อมกับไทย หากไทยมีการรัฐประหาร เกาหลีใต้ก็มีอยู่หลายครั้ง และเหตุการณ์ประวัติศาสตร์บาดแผลในกวางจู ก็สร้างรอยช้ำไม่แพ้เหตุการณ์เดือนตุลาฯ ในประวัติศาสตร์ไทย คำถามสำคัญก็คือ แล้วเกาหลีใต้เข้าไปสู่จุดที่การเมือง ‘สงบนิ่ง’ เศรษฐกิจเริ่มเจริญเติบโตได้อย่างไร คำถามสำคัญก็คือ ด้วยเหตุและปัจจัยอะไรที่ทำให้เกาหลีใต้ กลายเป็นประเทศชั้นนำทางอุตสาหกรรม แม้จะเกิดเหตุวุ่นวายหลายครั้งหลายคราก็ตาม